იაკობ პაპიაშვილის მიმართვა შვედეთის ლიტერატურის აკადემიის ნობელის პრემიის კომიტეტის სამდივნოს

Dear Secretariat of the Committee of the Nobel Prize for Literature!

P.O. Box 2118 SE-103 13 Stockholm Sweden
It is already for the fourth time that Jewish writers of Israel nominate me Iakob Papiashvili for the Nobel Prize in Literature.

Since September 2018 famous Jewish writers for the fourth time in 2018, 2019, 2020, 2021 have asked the Swedish Academy for Literature to award the Nobel Prize to Iakob Papiashvili for the books that he published in Israel and Georgia. It is understood that Iakob Papiashvili is the author of numerous publications both in Israel and in Georgia.
Iakob Papiashvili’s nomination for the Nobel Prize was published in the Israeli and Georgian periodicals on the Internet sites in Hebrew, in English, in Russian and in Georgian. Iakob Papiashvili’s books are in national libraries in many large cities of Europe, Israel, the USA, Russia, Germany, the Czech Republic, Georgia…
Doesn’t the Swedish Academy for Literature seem to think that Iakob Papiashvili is already a Nobel Prize winner?
It is noteworthy that the last request of the famous Jewish writers to award Iakob Papiashvili the Nobel Prize in Literature for 2021 was written in November-December 2020 in Hebrew. The previous request in English was received by the Swedish Academy at the end of 2019 (confirmations by mail are available – I. P.).
If Iakob Papiashvili hadn’t written anything but three works “The Synagogue in the Georgian High Mountains and the Great Patron”, “To Be the Son of the Motherland”, “Mother”, only these three works give him the right to be awarded the Nobel Prize. By the way, the “The Synagogue in the Georgian High Mountains and the Great Patron” was received by mail both by the Secretariat of the Swedish Academy and by Magnus Halldin.
Please note that the work “To Be the Son of the Motherland” will be sent by email to Mikhail Sergeyevich Gorbachev, to Barack Obama and to Joe Biden.
This appeal to the Swedish Academy for Literature was made according to the recommendations of the Jewish writers in Israel.
The nomination is written in Hebrew, but if necessary it can be translated into English and sent by mail.

With best regards,
Iakob Papiashvili
Ivane Machabeli Prize winner,
Nobel Prize nominee
Israel, December, Hanukkah 2020

გალაკტიონ ტაბიძის პრემია იაკობ პაპიაშვილს

გალაკტიონ ტაბიძის პრემია

საქართველოს მწერალთა კავშირმა გალაკტიონ ტაბიძის პრემია მიანიჭა ისრაელში მცხოვრებ მწერალს იაკობ პაპიაშვილს შემდეგი ფორმულირებით: რუსთაველის და გალაკტიონის შესახაბ შექმნილი გამოკვლევებისათვის, ებრაულ ენაზე რევაზ მიშველაძის ნოველების წიგნის “იერუსალიმი – თბილისი” თარგმნისა და გამოცემისათვის.

Diploma of awarding Iakob Papiashvili the Galaktion Tabidze prize from the Union of Writers of Georgia for the creation of researches devoted to the works of Rustaveli and Galaktion, for the translation and publication in Hebrew of the book of short novels “Jerusalem – Tbilisi” by Revaz Mishveladze.

იაკობ პაპიაშვილი – 80

საქართველოს მწერალთა კავშირის მილოცვა

80 წლისა შესრულდა ისრაელში მოღვაწე ცნობილი ქართველი ებრაელი მწერალი იაკობ მიხეილის ძე პაპიაშვილი. ამის გამო საქართველოს მწერალთა კავშირმა იუბილარს მისალმება გაუგზავნა. მისალმებაში – ნათქვამია:
ბატონო იაკობ!
ჩვენო ძვირფასო თანამოკალმევ!
საქართველოს მწერალთა კავშირი, თქვენი მეგობარი ქართველი მწერლები გულმხურვალედ მოგესალმებიან მშვენიერ შემოქმედს, პიროვნებას, მოღვაწეს და გილოცავენ დაბადების 80 წლისთავს.
თქვენ იმ მწერალთა გუნდს განეკუთვნებით, რომელმაც დიდი ხნის წინათ დასტოვა საქართველო, მაგრამ არასოდეს დავიწყებია ის სითბო, სიყვარული და თანადგომა, ივერთა მიწამ რომ გააყოლა საგზლად თავის შვილებს. ამ სიყვარულის დავიწყება კი მხოლოდ გულღრძო, გულხენეშ არსებებს თუ ძალუძთ. თქვენი ცხოვრება კი, ერთი უპატიოსნესი, ქართული მზის მცხუნვარებით გათანგული ებრაელი კაცის ცხოვრება,
იმის მაგალითია, თუ როგორ უნდა ინახავდე ნაცარში გახვეული მუგუზალივით იმ ქვეყნის სიყვარულს, რომელმაც გაგზარდა და პიროვნებად ჩამოგიყალიბა.
თქვენი სამწერლო ნათლობა ამ ორმოცდაათიოდე წლის წინ შედგა, როდესაც გამოაქვეყნეთ პირველი მოთხრობები „ზღვის დაშრობა“ და „დედა“.
მას შემდეგ თქვენი ნაწარმოებები – რომანები, ლექსები, მოთხრობები, მხატვრული ნარკვევები, პუბლიცისტური სტატიები, ენათმეცნიერულ-ისტორიოგრაფიული გამოკვლევანი პერიოდულად ქვეყნდება ქართულ და ებრაულ პერიოდიკაში, გამოდის ცალკე წიგნებად.
თქვენი პროზაული კრებულები („ჰაბა, ნაგილა“, „როგორც ჩიტი გალიაში“, „გაგრა“, „აღსდგა, ვითარცა ფენიქსი თავისი ფერფლიდან“, „ქართული ლეგენდა“, „დედა“…) ყურადღებას იქცევს თხრობის მეტად საინტერესო მანერით, ცოცხალი დიალოგებით, რთული, დრამატული კოლიზიებით.
სამი პოეტური კრებულის ავტორს სრულად გაქვთ გასიგრძეგანებული პასუხისმგებლობის გრძნობა ქართული პოეზიისადმი. ეწევით მთარგმნელობით საქმიანობასაც. ქართულად თარგმნეთ ლიეტოველი და ლატვიელი პოეტების ლექსები, ხოლო ებრაულ სამყაროს რევაზ მიშველაძის შემოქმედება გააცანით, თარგმნეთ რა ამ დიდებული მწერლის ნაწარმოებები.
ქართველი მკითხველი გიცნობთ როგორც მიზანსწრაფულ მკვლევარს, საქართველოსა და ქართულ კულტურაზე შეყვარებულ პიროვნებას, რომელმაც არაერთი გამოკვლევა მიუძღვნა ქართულ-ებრაული ურთიერთობების საკითხებს. თქვენი მრავალმხრივ საყურადღებო წერილები, ისეთები, როგორიცაა „ქართველ ებრაელთა წარმომავლობის და ქართული ასომთავრული ანბანის შექმნის საკითხისათვის“, „ისრაელის“ ფენომენის გენეზისი ქართლის ცხოვრების და ძველი აღთქმის ფონზე“, „მესხის“ მნიშვნელობის განმარტება რუსთაველის და გალაკტიონის რამდენიმე სტროფის მიხედვით“ ამ მოსაზრების დასტურს წარმოადგენს. მნიშვნელოვანი წერილები მიუძღვენით „ვეფხისტყაოსნის“ ებრაულ ენაზე მთარგმნელ ბორის გაპონოვს.
სად არ გიმუშავიათ. იყავით ქუთაისის – აკაკი წერეთლის სახელობის სახელმწიფო
უნივერსიტეტის ლექტორი და ლექციებს კითხულობდით ქართულ-ებრაული ურთიერთობების შესახებ; იყავით გაზეთების „ქუთაისისა“ და „სოფლის ცხოვრების“ კორესპონდენტი, სსრკ მშენბანკის ქუთაისის განყოფილების უფროსი ინჟინერი, კომბინატ „საქნახშირის“ საპროექტო განყოფილების უფროსი, ქუთაისის მე-4 სამშენებლო ტრესტის საწარმოო განყოფილების უფროსი…
არჩეული ხართ ისრაელის ქართულ-ებრაული საზოგადოებების წევრად.
მონიჭებული გაქვთ ივანე მაჩაბლისა და გალაკტიონ ტაბიძის სახელობის პრემიები.
კიდევ ერთხელ გულითადად გილოცავთ საიუბილეო თარიღს ძვირფას თანამოკალმეს, დიდხანს სიცოცხლეს, ჯანმრთელობას და ჭაბუკური შემართებით საქმიანობას გისურვებთ ქართულ-ებრაული ლიტერატურული ურთიერთობების განსამტკიცებლად.

საქართველოს მწერალთა კავშირი

ჩემო იაკობ!
ამ დუნიაზე ცოტაა შენნაირი უშურველი და სიკეთით აღსავსე კაცი.
რომ იცოდე, როგორ აკლიხარ გარემოების გამო შეჭირვებულ შენს ქუთაისს, შენს საქართველოს.
ნუგეშად ის გვრჩება, რომ ბევრისგან განსხვავებით არცერთი წუთითაც არ მოშორებიხარ იმ ქვეყანას, რომელმაც გზარდა და ცხოვრების დიდ გზაზე გამოგიყვანა.
თითქმის ყველა ნაწარმოები, რაც მანდ, ისრაელში შეგიქმნია საქართველოზეა დაწერილი და ორი მოძმე ხალხის, ებრაელი და ქართველი ხალხის, სიყვარულით სუნთქავს. რომ იცოდე, რა ძვირფასია შენი რუდუნება, დღენიადაგ რომ იმაზე ფიქრობ, რით უშველო, რით დაეხმარო საქართველოს.
ღონიერი კალმის პატრონი ხარ! შენზე ალალია ყველა ჯილდო და პრემია, რაც შენს სასახელო ლიტერატურულ გარჯაში მიგიღია.
80-ს გილოცავ, ჩემო ძვირფასო მეგობარო!

რევაზ მიშველაძე
რუსთაველის პრემიის ლაურეატი

დაიბეჭდა “მწერლის გაზეთი”, 2021, N6, 1 დეკემბერი, გვ.6.

ისრაელის რუსულენოვანი მწერლების მილოცვა:

ისრაელის ებრაულენოვანი მწერლების მილოცვა ებრაულ და რუსულ ენებზე:

მისი სული… “შენს ბედს ნათლის შუქი მოსავს”

ეს იყო 1980 წელს, სექტემბერში. ქუთაისში აღინიშნა ცნობილი ქართველი პოეტის ზურაბ კუხიანიძის 50 წლის იუბილე. ამასთან დაკავშირებით თბილისიდან ჩამოვიდა ქართველი მწერლების ერთი ჯგუფი, რომელსაც ხელმძღვანელობდა მწერალი რევაზ მიშველაძე. საზეიმო შეხვედრა გაიმართა ქუთაისის მესხიშვილის სახელობის სახელმწიფო დრამატულ თეატრში. საიუბილეო საღამოზე სიტყვით გამოვიდა კრიტიკოსი რევაზ მიშველაძე. მან საკმაოდ მრავალფეროვნად მიმოიხილა ზურაბ კუხიანიძის პოეტური შემოქმედება და გამოსვლა დაასრულა დაახლოებით შემდეგი  კონტექსტით:

ჩემო ზურაბ, მე ასე თუ ისე წარმოვაჩინე შენი პოეტური ნაღვაწი. როგორც ავღნიშნე, ბევრი შესანიშნავი ლექსის ავტორი ხარ, მრავალი დასამახსოვრებელი სახის შემქმნელი, რომლებშიც ქართველი ხალხისადმი დიდი სითბო და სიყვარულია ჩაქსოვილი. არ შემიძლია არ ავღნიშნო ის ჭეშმარიტი კოლორიტი ლექსებისა, სადაც გამოხატულია ჩვენი უსაყვარლესი ქალაქის ქუთაისის, იმერეთის და საქართველოს სხვა კუთხეების ულამაზესი ბუნება და მათი მოსახლეობის ხასიათების წარმოჩენა. ეს იმით არის გამოწვეული რომ შენ არამარტო პოეტური ნიჭით დაჯილდოებული ადამიანი ხარ, არამედ იმიტომ, რომ თვითონ ხარ უაღრესად გულთბილი, ხელგაშლილი კაცი, რომლის ლექსები სიმღერებად აიტაცა ჩვენმა ხალხმა. და მე, შენმა მკითხველმა არ შემიძლია არ აღვნიშნო, ამ ლექსებს შორის არ გამოვაცალკევო ერთი, ძალიან პაწაწინა ლექსი, სულ ორიოდ კუპლეტი თუ იქნება, რომელშიც გასაოცარი, განსაცვიფრებელი მუხტია ჩადებული საქართველოს და ქართველი ხალხის სამარადჟამო ერთგულებისა და სიყვარულისა.

ლექსში შენ კერძოდ ამბობ, რომ “ზოგის სული” ამაშიაო, “ზოგის სული” იმაშიაო და ბოლოს ლექსს ამთავრებ ფრაზით, რომელსაც ყველა დროის ცნობილი ქართველი პოეტი მოაწერს ხელს: “ჩემი სული საქართელოს აჩქარებულ სუნთქვაშია”.

                                                                      …

             “გასრულდა მათი ამბავი ვითა სიზმარი ღამისა.

              გარდახდეს, გავლეს სოფელი, – ნახეთ სიმუხთლე ჟამისა! –

              ვის გრძლად ჰგონია, მისთვისცა არის ერთისა წამისა,

              ვწერ ვინმე მესხი მელექსე მე რუსთველისად ამისა.”

აქ, რუსთაველს გამოყენებული აქვს მხატვრული გამოსახვის სტილისტური ხერხი, რაც ჰიპერბოლის საპირისპირო მნიშვნელობისაა, ჰქვია ლიტოტესი და წარმომდგარია ბერძნული სიტყვისაგან “მცირე”. სიცოცხლე ზოგს რომ გრძელი ჰგონია, მხოლოდ ერთი წამიაო, ბრძანებს გენიოსი პოეტი. უნდა მივანიშნოთ, რომ პოემის დაწერიდან მრავალი საუკუნეა გასული და თარგმნილია მრავალ ენაზე და მათ შორის ებრაულზე – ყივრითზე. ბორის გაპონოვმა პოემის ებრაული თარგმანი დაასრულა 1966 წელს, ხოლო წიგნად გამოიცა 1969 წელს პოეტების დომენტი და აბრაამ შლიონსკის ზრუნვით და დახმარებით (საფუძველი: ი. პაპიაშვილი, “ვეფხის დამცემი და მისი ქართველი მეგობარი”).

ბორის გაპონოვი გარდაიცვალა ისრაელში 1972 წელს. გარდაცვალებიდან 18 წლის მერე მას მიენიჭა შოთა რუსთაველის პრემია. თანხა საკმაოდ სოლიდური იყო: 20 ათასი ამერიკული დოლარი. ამ პრემიის განაწილებაში აქტიური მონაწილეობა მაქვს მიღებული. საკითხი სადაო იყო. აბრამ საპირს ისრაელიდან ჩამოტანილი ჰქონდა სანოტარო დოკუმენტაცია, რომლის თანახმად გაპონოვის დედა იძლეოდა ცრუ ჩვენებას, თითქოსდა, ირინა არ იყო ბორისის ქალიშვილი. აგრეთვე, არსებობდა სხვა დაბრკოლებაც; ილია გაგულაშვილმა ჩამოაყალიბა გაპონოვის საზოგადოება და ითხოვდა პრემია გადაეცათ ამ საზოგადოებისათვის. ამიტომ შოთა რუსთაველის სახელობის პრემიების კომიტეტის თავმჯდომარე ბატონი გრიგოლ აბაშიძე გაურკვეველ მდგომარეობაში ბრძანდებოდა. მან პირადად დამირეკა ქუთაისში და მთხოვა დავხმარებოდი პრემიის სამართლიან განაწილებაში, თან განმარტა, რომ მისი სურვილი იყო თანხის ერთი ნაწილი გადაცემოდა ბორისის ქალიშვილს ირინას საქართველოში, ხოლო მეორე ნაწილი ბორისის დედას -ისრაელში.

ბატონი გრიგოლ აბაშიძის თხოვნა მე შევასრულე, როგორც იტყვიან, ფრიადზე. გავფანტე ყოველგვარი ეჭვი ირინას მისამართით თქმული და მოვახერხე აბრამ საპირის და ირინას შეხვედრა გრიგოლ აბაშიძის სამუშაო კაბინეტში. საკითხი გადაწყდა სამართლიანად ისე, როგორც ბატონ გრიგოლ აბაშიძეს სურდა.

ისრაელში 45 წლის მანძილზე გამოდიოდა ქართულენოვანი გაზეთი “ალია საქართველოდან”, რომლის დამაარსებელი და მთავარი რედაქტორი იყო აბრამ საპირი (სეფიაშვილი). ამჟამად, გაზეთი დახურულია, ფინანსების უქონლობის გამო. უნდა აღინიშნოს, რომ ამ გაზეთის მეშვეობით საქართველოს კულტურული და ლიტერატურული ცხოვრება ისრაელში, მხოლოდ ქართველ ებრაელთა შორის ვრცელდებოდა და ებრაულენოვანი საზოგადოება მას არ იცნობდა. აგრეთვე ისრაელში დროგამოშვებით გამოდიოდა ჟურნალი „დროშა“, რა თქმა უნდა ქართულ ენაზე.

გაპონოვის მიერ თარგმნილი “ვეფხისტყაოსანი” იყო ის პირველი მერცხალი, რომელმაც აღფრთოვანებაში მოიყვანა ისრაელის ებრაულენოვანი საზოგადოება. ეს იყო და ეს, სხვა ქართველი მწერლების მხატვრული ნაწარმოებები ებრაულენოვანი მკითხველისათვის იყო უცნობი, ვიდრე იაკობ პაპიაშვილმა რუსულ ენაზე არ გამოსცა რომანი “გაგრა” ისრაელის პრეზიდენტის ფონდის დახმარებით. ეს წიგნი შემდეგში ითარგმნა ებრაულ ენაზე და წიგნად გამოიცა. ამ წიგნით მსოფლიომ შეიტყო თუ როგორ დახოცეს რუსმა ლეგიონერებმა ქართველი ფეხმძიმე ქალები 1989 წლის 9 აპრილს ე. წ. “сапёрные лопаты”-ს საშუალებით. ეს რუსული იმპერიული წარმოშობის იარაღი გამოიყენება სხვადასხვა დანიშნულებით, განსაკუთრებით ხელჩართულ ომში.

იაკობ პაპიაშვილმა 2014 წელს გამოსცა ცნობილი ქართველი მწერლის, რუსთაველის პრემიის ლაურეატის რევაზ მიშველაძის ნოველების კრებული – “იარუსალიმი – თბილისი” – ებრაულ და რუსულ ენებზე. ეს იყო, ასე ვთქვათ, სიურპრიზი ებრაულენოვანი მკითხველისათვის. ქვეყანაში, სადაც გაფეტიშებული იყო რუსული ლიტერატურა, მიხვდნენ, რომ ქართველი კლასიკოსი მწერლების მხატვრული ნაწარმოებები არანაკლებ ყურადსაღები იყო, ვიდრე რუსულენოვანი. მოგვიანებით ცნობილი ებრაელი პოეტი და პუბლიცისტი ჰერცელ ხაკაკი თავის პუბლიცისტურ ნაშრომში “დღესასწაული ჭირის დროს” აღნიშნავს, რომ X – XI საუკუნეებში, როცა რუსული ენა ჯერ კიდევ ფორმირებული არ იყო, არსებობდა ქართული მხატვრული მწერლობის ბრწყინვალე შედევრები: “ამირანდარეჯანიანი”, “ვისრამიანი”, “აბდულ – მესიანი”, “თამარიანი” და “ვეფხისტყაოსანი”.

XX საუკუნის მეორე ნახევარში “ვეფხისტყაოსანი”, ხოლო XXI საუკუნის პირველ ნახევარში “იერუსალიმი – თბილისი” ითარგმნა ებრაულ ენაზე. იმის განმარტება, რომ პირველის ავტორი არის შოთა რუსთაველი, ხოლო მეორის რევაზ მიშველაძე, ცხადია საჭირო არ არის.

1980 წელს, ზურაბ კუხიანიძის იუბილეზე რევაზ მიშველაძე 40 წლისა იყო. 2014 წელს, როცა მისი ნოველების კრებული “იერუსალიმი – თბილისი” ებრაულ ენაზე გამოიცა, იგი 74 წლის უკვე ღვაწლმოსილი მწერალი ბრძანდებოდა. ახლა იგი, საქართველოს სახალხო მწერალი, 81 წლისაა…

დღეს ებრაული კალენდრით 5782 წელია და განგების ძალით შოთა რუსთაველი რომ გაცოცხლდეს, ალბათ გაუკვირდება: ორი წიგნი გაპონოვისეული “ვეფხისტყაოსანი” და მიშველაძისეული “იერუსალიმი – თბილისი” იერუსალიმის ქუჩებში მსუბუქად ჰქრის, როგორც საქართველოს აჩქარებული სუნთქვა.

მაჩაბლის ქუჩა N13 – შენობა, რომელიც ცნობილია “ხელოვნების სასახლის” სახელწოდებით, ააგო დიდმა მეცენატმა და ქართული კონიაკის წარმოების ფუძემდებელმა, ქიმიისა და ფილოსოფიის მეცნიერებათა დოქტორმა დავით სარაჯიშვილმა 1903 – 1905 წლებში.

1925 – 1926 წლის “ცნობათა კრებულში”, რომელიც ტიციან ტაბიძის რედაქციით გამოვიდა, ვკითხულობთ: “ხელოვნების სასახლე დაარსებულია 1921 წელს გასაბჭოების პირველ დღეებში”. 1971 წელს, როცა ჩემი ლიტერატურული მოღვაწეობა ამ სასახლეს – ტაძარს დაუკავშირდა, იგი უბრალოდ საქართველოს მწერალთა კავშირის სახელით იყო ცნობილი. მე ჩამოვთვლი თავმჯდომარეებს და მდივნებს საქვეყნოდ ცნობილ პოეტებს და მწერლებს, რომლებთანაც პირადად მქონდა შეხება და ურთიერთობა მყარ ლიტერატურულ ჩარჩოებში: ირაკლი აბაშიძე, გრიგოლ აბაშიძე, ნოდარ დუმბაძე, მუხრან მაჭავარიანი, გურამ ფანჯიკიძე, რევაზ ინანიშვილი, რეზო ჭეიშვილი, შოთა ნიშნიანიძე, ჯანსუღ ჩარკვიანი. იმ დაუვიწყარ დროს, როცა ქართული ხელოვნების – მწერლობის ამ უწმინდეს ტაძარში ეს ბუმბერაზი ადამიანები მხატვრული სიტყვის ხელოვნებას ხოტბას ასხამდნენ:

“მაშ, შენ ხარ, მუზა?

შენ – ცისკრის ბავშვი?

შაბაშ, შენს ღონეს,

შენს ძალას ვაშა!

მაშ, შენ მეწყრავდი

ყველა გზას ფშავში,

რომ ზედ ბუხართან

დაგება ვაჟა?”
                           ირაკლი აბაშიძე, 1984

ლიტერატურული ცხოვრება საქართველოში, უბრალოდ რომ ვთქვათ, დუღდა და გადმოდუღდა. ამ უწმინდეს ტაძარში, მრავალი წლების განმავლობაში, ვხვდებოდი და ვესაუბრებოდი ქართული მწერლობის ბრწყინვალე პლეადის კორიფეებს: რევაზ მიშველაძეს, მაყვალა გონაშვილს, სოსო სიგუას, რევაზ ჯაფარიძეს, ბაღათერ არაბულს, ზაალ ბოტკოველს, ელიზბარ ჯაველიძეს, თამაზ წივწივაძეს, გურამ გვერდწითელს, ნანა ჭოჭუას. ჩვენი საუბრის თემა, რა თქმა უნდა, მხოლოდ ლიტერატურა იყო.

საქართველოს მწერალთა კავშირის ბოლო ყრილობა, რომელსაც მე ვესწრებოდი გადამწყვეტი ხმის უფლებით და სადაც სიტყვით გამოვიდა ბატონი ედუარდ შევარდნაძე, გაიმართა დამოუკიდებელ საქართველოში 1995 წლის 17 მაისს, დილის 10 საათზე, აკაკი ხორავას სახელობის მსახიობის სახლში (გიორგი ლეონიძის ქ. N110).

                                   ქართული სიტყვის სარდალი

წარმოგიდგენთ საქართველოს სახალხო მწერალს, რუსთაველის პრემიის ლაურეატს რევაზ მიშველაძეს. ზაალ ნემსაძის დოკუმენტური ფილმი “ქართული სიტყვის სარდალი” რამდენჯერმე ვნახე; ეს ჭეშმარიტად დიდებული, ისტორიული მნიშვნელობის ფილმია.  ფილმს ამთავრებს გიორგი გაბუნიას შოუ, რომელშიც ბატონი რევაზ მიშველაძე იღებს მონაწილეობას.

წამყვანის ტექსტი:

“ვინც ქართული ლიტერატურის მრავალსაუკუნოვან ისტორიას ჩვენი დროიდან გახედავს ერთ კანონზომიერებას წააწყდება, როცა ქვეყანას უმძიმესი მომენტი უდგებოდა და გადარჩენილი გმირის საჭიროება ხდებოდა გადაუდებელი, ხშირად მწერალი იღებდა თავზე ამ მისიას. პოლიტიკოსთა და პანდემიისაგან გატანჯულ ჩვენს ქვეყანაში ისევ მწერალი გამოდის წინა პლანზე და კარგად რომ ვუსმენდეთ და დავუჯერებდეთ უფრო იოლად გავუმკლავდებოდით ჭირს. ამ მხრივ უპირველესი ჭკუის საკითხავი პიროვნება და დედოზარის დამრისხებელი რევაზ მიშველაძეა.”

მე მინდა რამდენიმე ამონარიდი გავაკეთო ბატონი რევაზ მიშველაძის გამოსვლიდან საქართველოს მწერალთა კავშირის 100 წლის იუბილეზე:

“…დღევანდელი იუბილე უფრო დრამატული ხასიათისაა. ამის მიზეზი, ჩემო ძვირფასებო, კარგად მოგეხსენებათ – მწერალთა კავშირის წინააღმდეგ გასულ საუკუნეში დაწყებული ომია, რომელიც ახლაც გრძელდება და გრძელდება ჩვენდა სავალალოდ…, მაგრამ მე მინდა ვუთხრა საქართველოს, რომ მათი განზრახვა მწერალთა კავშირის დაშლასთან დაკავშირებით გაქარწყლდა. ეს ომი მწერალთა კავშირის გამარჯვებით დასრულდა (მქუხარე ტაში).

ფსიქოლოგიურ შემეცნებაში მნიშვნელოვანი ასპექტია კითხვა “რატომ”, რადგან ადამიანის ქცევის მიღმა იმალება გარკვეული მოტივები, განზრახვები და მიზანი ამ განზრახვებისა.

მწერალთა კავშირის შენობის წართმევა და სამწერლო ორგანიზაციის მოსპობა საქართველოში უნდოდათ იმიტომ რომ, ჩაეხშოთ ქართული მხატვრული სიტყვა და არ ჩაეტარებინათ შოთა რუსთაველის 850 წლის იუბილე.

ეროვნული ფენომენის მტერმა, თავისი შავბნელი საქმე გააკეთა და გააკეთა დანაშაულის ფასად, თუმცა ამ დანაშაულისათვის დღემდე პასუხი არავისთვის მოუთხოვიათ.

საქართველოს მწერალთა კავშირი არსებობდა წითელი იმპერიის მძვინვარების პერიოდში 1921 წლიდან 1991 წლამდე. მიუხედავად გარკვეული დაბრკოლებებისა პატრიოტული სულისკვეთების მქონე კომუნისტები მფარველობდნენ ქართულ მხატვრულ სიტყვას. არ უნდა დავივიწყოთ, რომ სწორედ ამ პერიოდში შეიქმნა ისეთი მაღალმხატვრული ნაწარმოებები, სპექტაკლები ქართულ თეატრალურ ხელოვნებაში და ფილმები ქართულ კინოხელოვნებაში, რომლებმაც მსოფლიო აალაპარაკა.”

აქ მცირე პაუზა უნდა გავაკეთო.

…რიტორიკა, – “მჭევრი მეტყველების ხელოვნება” ძველი საბერძნეთიდან მომდინარეობს. რიტორიკული ხელოვნების განვითარება ემთხვევა არისტოტელეს, ციცერონეს და კვინტილიანის ეპოქას.

ორატორული ხელოვნება – ეს არის გონება, გული და სიტყვა, ანუ ეს არის საჯარო გამოსვლის ხელოვნება არტისტული ოსტატობით, რისთვისაც წარმოთქმული სიტყვის დამაჯერებლობა აუცილებელი შემადგენელი კომპონენტია.

ორატორის ემოციები და სიტყვის მასალის ეფექტური მიწოდება უზრუნველყოფს აუდიტორიის ყურადღებაში ყოფნას.

ალბათ ყველა დამერწმუნება, რომ 81 წლის ასაკში, ორატორისათვის ძნელი უნდა იყოს სრულიად მიიქციოს, სრულიად დაიპყროს აუდიტორიის ყურადღება, მაგრამ არ შევცდები თუ ვიტყვი, რომ საქართველოს სახალხო მწერლის ამ გამოსვლაში იგრძნობოდა საქვეყნოდ ცნობილი ქართული სუფრის ტრადიციები, როცა ხშირად ორასკაციანი სუფრა სულგანაბული უსმენს მჭერმეტყველ თამადას.

საქართველოს მწერალთა კავშირის 100 წლის იუბილეზე რევაზ მიშველაძის სიტყვით გამოსვლის დროს ხშირად ისმოდა მხურვალე აპლოდისმენტები.

ორატორმა გამოსვლის პროცესში გამოიყენა ცნობილი ქართველი პოეტების ლექსები. მისი გამოსვლა თავიდან ბოლომდე ფილმში ზეპირსიტყვიერების ბრწყინვალე ნიმუშს წარმოადგენს. იგი კითხულობს გამოთქმით, ამაღლებული და მღელვარე ტონით:

                                         მურმან ლებანიძე – სამშობლო

             …კავკასიის პონტის პირს ძირს ჩაკიდულხართ ხედებო!

                მე რომ სიკვდილი მჭირს, ხომ შენგნით, ჩემო ედემო?!

                ამბავს წაუღებთ ვის, თქვენ, ფრინველებო ღვთის –

                წითელ – ფეხება მტრედებო?!

                                         ჯანსუღ ჩარკვიანი – პატრონი უნდა “ვეფხისტყაოსანს”

             …დიახ, ჩვენს მამულს ასე დაწოლილს,

                ნუ გეშინია არვინ დატოვებს,

                ნუ გეშინია მოვა პატრონი,

                მოვა პატრონი და უპატრონებს.

                                         მაყვალა გონაშვილი – სიმღერა

                მაინც როგორ გიხდება ეს წყეული სიმღერა,

                მომავალი შენია, შენია და ელოდე…

                ასე როგორ მივიდეთ, ასე ხელგაწვდილები,

                ასე დაჩოქილები, ხვალის საქართველომდე.

                                         შოთა ნიშნიანიძე – ბიჭები

             …ათასი დაფნა, წიგნი, მოლბერტი,

                ვინც სინდისს თავი არ მოარიდა!

               “კაცობრიობა რომ არ დაბერდეს,

               ჰეი, ვინ მოდის მანდ მომავლიდან?!”

ამ ლექსების კითხვისას ორატორის ინტონაცია ისეთია, რომ მის ჭეშმარიტებაში ეჭვის შეტანა შეუძლებელია:

“მართალია, ჩემო ძვირფასებო, მწერალთა კავშირს ჰყავდა ჩანერგილები და მგონი ეხლაც ჰყავს ამბის მიმტანები, დამსმენები, ისეთები ვინც პაოლო იაშვილს თავს მოაკვლევინებს, მაგრამ, მეგობრებო, დამერწმუნეთ მწერალთა კავშირი თავის სათავეში, თავის სიღრმეში, თავის შიგნით თავანკარაა, სუფთაა, ლამაზია, მას საქართველოს სამსახურში თავი არასოდეს არ შეურცხვენია.”

                                                                                მაღლა მფრენი დაბლაც ხედავს,

                                                                                უფრო ნათლად, უფრო დიდად,

                                                                                ქვეყნის ჭირი, ქვეყნის ლხინი,

                                                                                წინ მიუძღვის გზად და ხიდად.

                                                                                                  აკაკი

ზაალ ნემსაძის დოკუმენტურ ფილმში “ქართული სიტყვის რაინდი” წარმოჩინდა მწერლის ბელეტრისტული ხელოვნების სხვადასხვა სფერო, სხვადასხვა მიმართულება. ის, რომ მისი ლიტერატურული შემოქმედების ოკეანეში მთავარი თემა საქართველოა, ორი აზრი არ არსებობს. გულისტკივილი იმ კაცისა, რომლის ერთადერთი ვაჟი საქართველოს დამოუკიდებლობისათვის ბრძოლაში დაიღუპა, შეუძლებელია იყოს ყალბი, თვალთმაქცური. აქედან გამომდინარე, საქართველოს ოკუპირებული ტერიტორიების დაბრუნება, საქართველოს ტერიტორიული მთლიანობის აღდგენა, სახალხო მწერალს გზად და ხიდად რომ მიუძღვის, დამაჯერებელია და დამპყრობლების მიმართ ზიზღის გრძნობას ბადებს.

ეს იყო 1989 წლის აპრილში.

რევაზ მიშველაძე ჟურნალ “კრიტიკის” მთავარი რედაქტორია. ჟურნალი მრავალტირაჟიანია და პოპულარული, რადგან ისეთ საკითხებს აშუქებს, რაც მკითხველისთვის საინტერესოა.

და აი, ერთხელ, დილით ისმის ზარი. მთავარ რედაქტორს იბარებენ ცკ-ში. ცნობილი ქართველი მწერლები და რედაქტორები დათქმულ დროზე შეიკრიბნენ ცკ-ის პირველი მდივნის გივი გუმბარიძის კაბინეტის მისაღებში, დაახლოებით თხუთმეტიოდე კაცი, მათ შორის: ჭაბუა ამირეჯიბი, მუხრან მაჭავარიანი, ჯანსუღ ჩარკვიანი, გურამ ფანჯიკიძე, შოთა ნიშნიანიძე, აკაკი ბაქრაძე, ნოდარ ნათაძე, რევაზ მიშველაძე… იქ იმყოფებოდა აგრეთვე საქართველოს ტელევიზიის ხელმძღვანელი არჩილ გოგელია. მალე ყველანი კაბინეტში მიიხმეს. დასხდნენ. მაგიდასთან ზიან: ედუარდ შევარდნაძე – შუაში, ერთ მხარეს გივი გუმბარიძე, ხოლო მეორე მხარეს ნოდარ ჭითანავა.

გუმბარიძემ ღიმილით მიმართა მწერლებს, უთხრა მათ: საბჭოთა კავშირის საგარეო საქმეთა მინისტრი ბატონი ედუარდ შევარდნაძე ჩამობრძანდა მოსკოვიდან და ისურვა ქართველ მწერლებთან შეხვედრა-ო.

“მომენატრეთო, – ამბობს ბატონი ედუარდი და ღიმილიანი მზერა იქ შეკრებილ ლიტერატორებზე მიმოატარა. ჩემი უამრავი საქმეების მიუხედავად მე თვალყურს ვადევნებ საქართველოს, მის ეკონომიურ, კულტურულ ცხოვრებას, რაც შემიძლია გეხმარებით. უნდა გითხრათ, რომ საქართველოდან კრემლში კარგი ამბები მოდის. ჩვენი მეგობრობა და ურთიერთობა ამით არ მთავრდება. მე სადაც არ უნდა ვიყო ყოველთვის ვიქნები ჩემი სამშობლოს პატრიოტი და ქართველი ლიტერატორების გვერდში მდგომი.”

მწერლები ამოძრავდნენ, გამოეხმაურნენ, გაისმა სამადლობელი, თავმდაბლობით თქმული სატყვები.

ამ დროს წამოდგება რევაზ მიშველაძე და თავისებური ჩვეული სითამამით მიმართავს მაღალ სტუმარს:

“ბატონო ედუარდ! ერთი თხოვნა მაქვს, თუ შეიძლება”.

“რევაზ მიშველაძე არისო, ჟურნალ “კრიტიკის” რედაქტორი”, განმარტა გუმბარიძემ.

“ვიციო, თქვა შევარდნაძემ, რად მინდა შეხსენება, ვიცნობ ბატონ რეზოსო.”

“ბატონო ედუარდ, – განაგრძო მიშველაძემ, – სტალინის შემდეგ, ისეთი მაღალი თანამდებობა კრემლში როგორც თქვენ გაქვთ, არავის ჰქონია. დღეს თქვენ ხართ ის კაცი, ვისაც ყოველთვის შეუძლია გორბაჩოვთან შესვლა და ამდენად მინდა გთხოვოთ… გაითვალისწინეთ, რომ ეს თხოვნა ქართველი ინტელიგენციის თხოვნაცაა.”

“თქვი, გისმენ”, – მიუგო შევარდნაძემ.

“- თქვენ მოგეხსენებათ, საქართველო დამოუკიდებლობისკენ მიისწრაფვის… დემოკრატიული პრინციპები მსოფლიოს მოედო, მათ შორის რუსეთსაც. იქნებ შეარჩიოთ დრო და აუხსნათ გორბაჩოვს საქართველოს ჭირ – ვარამი; რა საჭიროა ამ პატარა ქვეყანაში სამი ავტონომია: აფხაზეთის, აჭარის და ე. წ. სამხრეთ ოსეთის. ეს გამოგონილი მეტასტაზები მავნებელია ქვეყნისათვის, ხალხისათვის, მომავლისათვის.”

ჩამოვარდა სამარისებული სიჩუმე. შევარდნაძის სახიდან ღიმილი გაქრა, აღელვება გამოეხატა.

“რამ მოგაფიქრა ეს, ჩემო რეზო! გორბაჩოვმა რომ გადაწყვიტოს რესპუბლიკების საერთოდ გაუქმება, რას იტყოდი ამაზე?! – თქვა და მერე გუმბარიძეს გადაულაპარაკა: ამ შეხედულების კაცი, როგორ დანიშნეთ “კრიტიკის” რედაქტორად?-ო.”

ამ ამბიდან ერთი კვირის მერე საქართველოს მწერალთა კავშირის თავმჯდომარემ მუხრან მაჭავარიანმა თავის კაბინეტში რევაზ მიშველაძეს უთხრა:

“რეზო, ისე არ მინდა შენი “კრიტიკიდან” წასვლა, როგორც ჩემი მარჯვენა ხელის მოჭრა, მაგრამ სხვა გზა არ არის. მოდი ზეგ პრეზიდიუმის სხდომაზე, უნდა გაგანთავისუფლო.”

მინაწერი: “იმ შემთხვევაში თუ ქართველი კომუნისტები ბუდუ მდივანი და ფილიპე მახარაძე არ იჩივლებდნენ ლენინთან სტალინური კომისიის მიერ შემუშავებული პროექტის წინააღმდეგ, ამიერკავკასიის სოციალისტური ფედერაციული საბჭოთა რესპუბლიკა 1922 – 1924 წლებში დაიშლებოდა სამ სუვერენულ ავტონომიურ საბჭოთა რესპუბლიკებად, საბჭოთა კავშირიდან გასვლის უფლებით. 1924 წელს საქართველოში არ მოხდებოდა ე. წ. “მეგრელთა აჯანყება”, არ დაიღვრებოდა ქართველების სისხლი და საქართველოს ტერიტორიული მთლინობა შენარჩუნებული იქნებოდა შიგა ავტონომიების გარეშე, სოჭის ოლქის ჩათვლით (საფუძველი: იაკობ პაპიაშვილი, “ვინ იყო სტალინი”, დაიბეჭდა გაზეთში “მწერლის გაზეთი”, 2021, N5, გვ.13, სათაურით “მის უკვდავსაყოფად ესეც კმარა” ), რაც თავისთავად დავით აღმაშენებლის, თამარ მეფის და გიორგი ბრწყინვალის სახელმწიფოებრივ – პოლიტიკური მოღვაწეობის ტოლფასია.”

                                                              ეპილოგი

                                                            “ზოგის სული ჭიქაშია,

                                                              ზოგის ცინცხალ დუშაშშია,

                                                              ზოგის სული ჭინჭებშია,

                                                              ზოგის კიდევ ოქროშია;

                                                              ჩემი სული საქართველოს აჩქარებულ სუნთქვაშია”

                                                                                                         ზურაბ კუხიანიძე

მისი სული საქართველოს აჩქარებულ სუნთქვაშია

საქართველოს სახალხო მწერალი რევაზ მიშველაძე, როგორც უკვე ვთქვით 81 წლისაა. ქართულ მწერლობაში მისი ღვაწლი და დამსახურება გამორჩეულად ფასეულია და მნიშვნელოვანი. თბილისის ქუჩებში საქართველოს მწერალთა კავშირის მრავალგზის თავმჯდომარე, ჭარმაგი მწერალი დადის. თანამედროვე ქართული ლიტერატურის კლასიკოსის რევაზ მიშველაძის შემოქმედება კარგა ხანია მსოფლიო ლიტერატურის ორგანულ ნაწილად იქცა. მისი მხატვრული და პუბლიცისტური შემოქმედების ნაღვაწი ოთხმოცს, შეიძლება მეტ წიგნს მოიცავს. მისი ნოველები თარგმნილია მსოფლიოს მრავალ ენაზე, ალბათ არამარტო იმიტომ რომ ისინი იკითხებიან ინტერესით, არამედ განსაკუთრებით იმიტომ რომ ბელეტრისტის ქართული სარკმლიდან, საკუთარი ქვეყნის პრობლემატიკასთან ერთად, მსოფლიოს გულისტკივილია დანახული, რაც დასტურდება ისრაელში ებრაულ ენაზე გამოცემული მისი წიგნით “იერუსალიმი – თბილისი”.

რევაზ მიშველაძე ნობელის პრემიის ნომინანტია.

დასასრულს მინდა ხაზგასმით ავღნიშნო საქართველოს სახალხო მწერლის რევაზ მიშველაძის, როგორც პროზაიკოსის მდიდარი ლექსიკა, მდიდარი ქართული ენა. ვკითხულობ მის ნოველებს და ხშირად ვფიქრობ თუ რომელი ჭიდან იღებს იგი ისეთ სიტყვებს, რაც ზოგჯერ შეუძლებელია მონახო ქართული ენის განმარტებით და ორთოგრაფიულ ლექსიკონში.

ეს თავდაუზოგავი შრომა ქართული სიტყვაკაზმული მწერლობის სამსახურში არის იმის გარანტია რომ მისი სული საქართველოს აჩქარებულ სუნთქვაში არის, იქნება და იარსებებს ყოველთვის და მუდამ.

წინამდებარე ნაშრომი მინდა დავასრულო ფილმის “ქართული სიტყვის სარდალის” წამყვანის სიტყვებით:

“პოლიტიკოსთა და პანდემიისაგან გატანჯულ ჩვენს ქვეყანაში უპირველესი ჭკუის საკითხავი პიროვნება და დედოზარის დამრისხებელი საქართველოს სახალხო მწერალი რევაზ მიშველაძეა და კარგად რომ ვუსმენდეთ და დავუჯერებდეთ უფრო იოლად გავუმკლავდებოდით ჭირს.”

                                                                                 იაკობ პაპიაშვილი

                                                                                 გალაკტიონ ტაბიძის და

                                                                                 ივანე მაჩაბლის პრემიის ლაურეატი

                                                                                 ნობელის პრემიის ნომინანტი 2018 – 2021

მასალის მომზადებაში მონაწილეობა მიიღო ია გორგიშელმა

დაიბეჭდა გაზეთში “მწერლის გაზეთი” 2021, N6, გვ.7,8.

ჭეშმარიტების ძიებაში

ათასი წლის ცილისწამება

ეს იყო ტელეკომპანია “იმედის” ღამის შოუს სტუდიაში 2022 წლის თებერვალში.

საავტორო შოუს წამყვანების ვინაობას არ ვასაჯაროებ. ისინი ფრიად ნიჭიერი ადამიანები არიან, თავიანთი საქმის კარგი მცოდნეები, რომელთა გადაცემებს სიამოვნებით ვუყურებ და რასაც ვწერ მხოლოდ შეცდომების გასწორების მიზნით.

მაშ ასე: 2022 წლის 11 თებერვლის საავტორო შოუში გაჟღერდა შემდეგი კონტექსტი:

“…როგორც იქნა შალვაც მოეგო გონებაზე, მაგრამ თუ გაამართლა ჩვენი შაილოკის ამბებმა მერე უკვე დადასტურებულად მეცოდინება, რომ მისი ინსპირაცია ეს პაწაწინა, მაგრამ დიდპირიანი ნიანგუკა ყოფილა”.

“შაილოკი?!”

პიროვნება ვისაც შაილოკი უწოდეს შეუძლებელია იყოს ცნობილი პიესის “ვენეციელი ვაჭარის” მთავარი გმირის შაილოკის პროტოტიპი. ეს პიროვნება საქართველოს ერთ-ერთი ოპოზიციური პარტიის თავმჯდომარეა და არავითარი მსგავსება არა აქვს დასახელებული პიესის მთავარ გმირთან – შაილოკთან.

იმისათვის, რომ საავტორო შოუს წამყვანის შედარება არასწორია უნდა გავიხსენოთ ვინ იყო შაილოკი.

პიესის მიხედვით შაილოკი არის ებრაელი მევახშე, მკვლელი ამ სიტყვის სრული მნიშვნელობით, რომელსაც სურს თამასუქის ვადის გადაცილების გამო გული ამოჭრას პატიოსან იტალიელ ვაჭარს ანტონიოს. მოვიყვან რამდენიმე ამონარიდს პიესიდან:

“ბასანიო (შაილოკს): “ნეტავ რად ლესავ დანას ასე გულმოდგინებით!?”

“შაილოკი: იმად, რომ ხორცი ამოვაჭრა მოვალეს ჩემსას.”

და კიდევ:

“შაილოკი: ჰო, გული, გული! ასე სწერია თამასუქში, – არა მსაჯულო?! რაც შეიძლება გულთან ახლოს – ასე სწერია.”

საყურადღებოა რომ ანტონიოც და შაილოკიც ორივენი ვაჭარია, ერთი და იგივე საქმიანობას ეწევიან. თუმცა მათ შორის არის განსხვავება, ანტონიოს აქვს “პატიოსანი იტალიელი ვაჭრის სახელი” ხოლო შაილოკის ფეხქვეშ მიწა იწვის, როგორც “წყეული მევახშე”.

აქედან გამომდინარე, რა თქმა უნდა, საინტერესოა როგორ დააგროვა ანტონიომ ქონება რომელსაც ფლობს: სამი სავაჭრო გემი, უძრავ-მოძრავი ფასეულობები, ვრცელი მიწის ნაკვეთები.

ამ კითხვაზე პასუხს იძლევა ისტორია:

ელისაბედ I ტიუდორის (1558 – 1603) მმართველობის ხანაში საფუძველი დაედო დიდი ბრიტანეთის იმპერიას. ინგლისის სამხედრო – საზღვაო ფლოტი ესპანეთის “უძლეველი არმადის” განადგურების შემდეგ (1588) დედამიწის ზღვების და ოკეანეების მფლობელად იქცა. ამ ბრძოლაში თავი ისახელეს “დედოფლის მეკობრეებმა”: ფრობიშერმა, ხოუკინსმა და “ესპანელების რისხვამ” ფრენსის დრეიკმა, რომლებსაც დედოფალმა ელისაბედმა მიანიჭა “უშიშარი და უმწიკვლო რაინდის” ტიტული. სინამდვილეში კი ეს მეკობრეები ძარცვავდნენ და აოხრებდნენ საფრანგეთის და ჰოლანდიის კოლონიებს, ესპანეთს, ინდოეთს, მუდმივ შიშში ამყოფებდნენ მშვიდობიან მოსახლეობას. “დიდსულოვანი ვაჭარი” ანტონიო სწორედ მათი პროტოტიპია.

პიესაში ყურადღება უნდა გამახვილდეს ერთ უმნიშვნელოვანეს პასაჟზე: შაილოკს პირდებიან რომ სასამართლოში მას დაიცავს ვექილი, მაგრამ მას მოატყუებენ, პიესაში ვექილი არ ჩანს, რადგან ის იტყოდა სიმართლეს, რაც ზემოთ ვთქვით.

ისმის კითხვა: რატომ ცდილობდა დიდი ბრიტანეთის სამეფო სახლი ებრაელების შევიწროებას და აბუჩად აგდებას?

ინგლისის მეფის ედუარდ I პლანტაგენეტის ბრძანებით 1290 წელს ებრაელები გააძევეს ინგლისიდან. ებრაელთა დიდი ნაწილი უსიტყვოდ დაემორჩილა ბრძანებას, ისინი გაიხიზნენ სხვა ქვეყნებში, ძირითადად პოლონეთში. ეს ის პოლონეთია სადაც მეორე მსოფლიო ომის დროს უფრო მეტი კრემატორიუმები იყო ვიდრე გერმანიაში, სადაც გაზის კამერებში დახოცილი ებრაელების გვამებს წვავდნენ. ინგლისის სამეფო ხელისუფლებამ გახიზნული ებრაელების უძრავ-მოძრავი ქონება დაუქვემდებარა კონფისკაციას. თუმცა ლონდონში დარჩა ებრაელთა მცირე ნაწილი, რომლებიც ცხოვრობდნენ ნახევრად არალეგალურად და აგრეთვე ის ებრაელები, რომლებმაც მიიღეს ქრისტიანული სარწმუნოება. მათ შორის იყო ესპანელი როდრიგო ლოპესი, სამეფო კარის ექიმი, ელისაბედ I მთავარი მკურნალი, რომელიც ლორდ (გრაფ) ესექსის დასმენით, 1594 წელს ჩამოახრჩეს ცრუ ბრალდებით, თითქოს მას დედოფლის მოწამვლა სურდა. პიესა “ვენეციელი ვაჭარი” შეიქმნა სწორედ ამ პროცესთან დაკავშირებით. პიესაში არსებობს მინიშნება აღნიშნულ სასამართლო პროცესზე, კერძოდ პიესის ერთ-ერთი გმირის გრაციანოს ფრაზა შაილოკის მიმართ: “შენი ქოფაკი სული ალბათ კაცთ ჟლეტვისათვის ჩამოხრჩობილი მგლისაგან მოდის”. ლათინური ლუპუს ნიშნავს მგელს.

“გლობუსის” თეატრის დასი იწოდებოდა როგორც “ლორდ კამერჰერის მსახურნი”. ეს ის დროა როცა ახალგაზრდა უილიამი თეატრის ხელმძღვანელობამ მეჯინიბედ აიყვანა, სპექტაკლებზე დასასწრებად მოსული ინგლისელი ლორდების ცხენების მოსავლელად. ახალგაზრდა კაცი პირმოთნე აღმოჩნდა და მალე სუფლიორად დააწინაურეს, რადგან მსახიობად ვერ ივარგა, მალე კი თეატრის სამხატვრო ხელმძღვანელის ქრისტოფერ მარლოს სიკვდილის თუ მკვლელობის (საკითხი გაურკვეველია) მერე, მისმა კეთილისმყოფელმა ლორდებმა (რობერტ სესილი, საუტგემპტონი, ბერლი, ფრენსის დევისონი) მას დაავალეს “გლობუსის” რეპერტუარში არსებული ძველი პიესების გადაკეთება. ახალგაზრდა უილიამი უყოყმანოდ ასრულებდა მათ ყოველ სურვილს. ძველი პიესების გადაკეთების პარალელურად იგი დასადგმელად ამზადებდა ისეთ პიესებს, რომლებსაც ლორდები ინკოგნიტოდ აწვდიდნენ მას ებრაელთა აბუჩად აგდების მიზნით, რისთვისაც მას უხვად აჯილდოვებდნენ ფინანსურად. ცნობილია რომ ინგლისელმა ლორდებმა შექსპირის მამას თავადაზნაურის წოდება მიანიჭეს. ასე გახდა შექსპირი “გლობუსის” რეპერტუარში არსებული ძველი პიესების და სონეტების ავტორი.

1594 წელს, ლოპესის ჩამოხრჩობის მერე ლორდებმა გადაწყვიტეს დედოფალ ელისაბედ I პრესტიჟის დაცვის მიზნით, ძველი პიესების გამოყენებით, შეექმნათ ისეთი ნაწარმოები, რომელიც გამოდგებოდა ყოველი რიგითი ებრაელის დასაცინად და აბუჩად ასაგდებად. ამგვარად “ვენეციელი ვაჭარი” შექმნილია შემდეგი ძველი პიესების ურთიერთშერწყმით: კრისტოფერ მარლოს “მალტელი ებრაელი”, ჯოვანი ფიორენტინოს “ცხვრის თავი”, ალექსანდრე სილვანის “სიტყვაკაზმულობის სახელმძღვანელო”, დეკერის “ვენეციელი ებრაელი”.

ის რომ პიესა “ვენეციელი ვაჭარი” შექმნილია 1594-1596 წლებში ამტკიცებს სწორედ გრაციანოს ზემოთქმული ფრაზა, რამეთუ ზემოთჩამოთვლილ პიესებში ეს ფრაზა შეუძლებელია არსებულიყო, რადგან ისინი დაწერილია ლოპესის ჩამოხრჩობამდე. მაშასადამე პიესაში “ვენეციელი ვაჭარი” ინგლისელი ლორდების და შექსპირის კალამს ეკუთვნის ერთადერთი წინადადება, გრაციანოს ფრაზა: “შენი ქოფაკი სული ალბათ კაცთ ჟლეტვისათვის ჩამოხრჩობილი მგლისაგან მოდის”. აი ამ ფრაზით ეპოქიდან ეპოქას გადაეცემა ცილისმწამებლური ხმა ებრაელთა სისხლისმსმელ ბუნებაზე.

საკითხით დაინტერესებულ მკითხველს შეუძლია სხვა მნიშვნელოვანი ინფორმაცია მოიპოვოს იაკობ პაპიაშვილის წიგნიდან “აღსდგა ვითარც ფენიქსი თავისი ფერფლიდან” (რუსულ ენაზე). წიგნი იმყოფება თბილისში, საჯარო ბიბლიოთეკაში.

2017 წლის ნოემბერში საქართველოს ეროვნულ ბიბლიოთეკაში გაიმართა იაკობ პაპიაშვილის შემოქმედებითი საღამო, სადაც შესავალი სიტყვით გამოვიდა საქართველოს სახალხო მწერალი, რუსთაველის პრემიის ლაურეატი, პროფესორი რევაზ მიშველაძე, რომელმაც ყურადღება გაამახვილა “ვენეციელი ვაჭარის” პრობლემატიკაზე, ზემოაღნიშნულ წიგნში შეტანილი ნაშრომის “Пасквиль тысячелетия” პრობლემატიკის შესახებ. ნაშრომი აგრეთვე გამოქვეყნდა ისრაელის საერთაშორისო მნიშვნელობის ყოველკვირეულ გაზეთში “Новости недели” – “Еврейский камертон”-ის ორ ნომერში (07. 12. 2006 და 04. 01. 2007).

                                   ვერცხლის ლურსმნებით!?

ახლა რაც შეეხება 2022 წლის 12 თებერვლის ინტელექტუალურ-გასართობ შოუს “თავიდან ბოლომდე”. აქ მოქმედება სხვა რაკურსით განვითარდა. შოუს წამყვანმა ჭაში ჩავარდნილ მოთამაშეს დაახლოებით ასეთი ფრაზა ჩასძახა: სწორი პასუხია ვერცხლის ლურსმნები… იუდა ხომ იცი ვინ არის… “ოცდაათი ვერცხლი” გაგიგონია? ის ლურსმნები რომლებითაც მაცხოვარი ჯვარზე გააკრეს 99 პროცენტი ვერცხლიდან იყო დამზადებული.

ლურსმნის გამოგონებას ხუთი ათასი წლის ისტორია აქვს. თავდაპირველად ლურსმანს ამზადებდნენ თევზის ძვლისაგან, თიხისაგან, ხისაგან და ითვლებოდა ფუფუნების საგნად, მაგრამ ძველ ეგვიპტეში, საბერძნეთში და რომში უკვე ფართოდ გავრცელდა რკინისა და სპილენძის ლურსმნები; მათი დამზადების პროცესი რთული და შრომატევადი იყო. სამუშაოს ასრულებდნენ ხელით და მაშინაც კი როცა მე-18 საუკუნის ბოლოს შექმნეს ლურსმნების დამამზადებელი მანქანა, მისი ფასი ძალიან ძვირი იყო.

ლურსმნის დამზადების ტექნოლოგია ძველ რომში და ისრაელში (დავით მეფის ეპოქა) უკვე ცნობილი იყო: რკინის ღერს (проволока) ახურებდნენ ძალიან მაღალ ტემპერატურაზე და მისი შენადნობი ნახშირბადთან (2,2%) აძლევდა ლურსმანს სიმტკიცეს (თუჯი, ფოლადი). ნახშირბადი ცნობილი იყო ანტიკურ ეპოქაში.

ოქრო, ვერცხლი და პლატინა მდგრადი მეტალებია და ქიმიურ შენაერთებთან რეაქციის დროს ნაკლებად რეაგირებენ, რის გამოც ეს მეტალები იწოდებიან როგორც კეთილშობილი მეტალები და ამის გამო მათი გამოყენება ისეთი ლურსმნების დასამზადებლად რომელიც გამოიყენება ხის ჯვარზე ადამიანის გასაკრავად არ შეიძლება.

იუდას კოცნა

                                                ლექსის შექმნის პროცესში ავტორმა ზოგი რამ ისესხა                                                 ალექსანდრე ბლოკის პოემიდან “თორმეტნი”

ეს ლექსი შევიდა ჩემს სამივე პოეტურ კრებულში. რუსულ თარგმანში მე ლექსს დავურთე კომენტარი; მოვიტან რამდენიმე ამონარიდს კომენტარიდან:

ჯვარცმა – სიკვდილით დასჯის ისტორიული სახეობაა. დასჯის ამგვარი ზომა არსებობდა ეგვიპტეში, კართაგენში, სპარსეთში, ფინიკიაში, ბაბილონში, საბერძნეთში და რომის იმპერიაში. ძველი და ახლი აღთქმის თანახმად ებრაელები დამნაშავეებს სჯიდნენ (ქოლავდნენ) ქვებით, თუმცა შესაძლებელია ჯვარცმა, როგორც დასჯის სახეობა ისრაელში არსებობდა ზოგიერთი მეფის დროს. ასეთი სახით სჯიდნენ მეამბოხეებს, მოღალატეებს, სამხედრო ტყვეებს, მძარცველებს, გაქცეულ მონებს. დასჯის ეს ფორმა ფართოდ იყო გავრცელებული ძველ რომში. სპარტაკის აჯანყების ჩახშობის შემდეგ, მარკ ლიცინიუს კრასის ბრძანებით აპიენის გზაზე კაპუიდან რომამდე ჯვარზე გააკრეს ექვსი ათასი აჯანყებული. როგორც წყაროები იტყობინებიან, ვიდრე ჯვარცმული არ მოკვდებოდა ჯვრიდან არ ხსნიდნენ.

ჯვარცმა დამნაშავის დასასჯელად დღემდე შემორჩა ირანში და საუდის არაბეთში. დასჯა ხდება შემდეგი სახით: სიკვდილ მისჯილს აკრავენ ხის ჯვარზე ზურგით ჯვრისკენ, სახით მექისკენ, ფეხებით ვერტიკალურ მდგომარეობაში, მიწისაგან საკმაოდ დაშორებით.

იესო ქრისტე ჯვარცმულ იქნა რომაელების მიერ გოლგოთას ბორცვზე “თან მიჰქონდა თავისი ჯვარი, და მივიდა იმ ადგილას, რომელსაც ერქვა გოლგოთა – სიტყვასიტყვით ნიშნავს “თავის ქალას” (სახარება იოანესაგან 19, 17 – 18…) დასჯის ადგილი ძველ იერუსალიმში. გადმოცემის თანახმად ეს ადგილი მიჩნეულია ჩვენი პლანეტის ცენტრად, სადაც ნოეს უფროსმა შვილმა სემმა, მამის სურვილის შესაბამისად, მიწას მიაბარა ადამის ნეშტი.

ტერმინი “იუდას კოცნა” – “იუდას ამბორი” აღწერს ეპიზოდს ევანგელიიდან (სახარებიდან), რომელიც მიიჩნევა გამცემის, მოღალატის სინონიმად. ევანგელიის ავტორები წერენ, რომ იუდა ისკარიოტმა გაყიდა მოძღვარი 30 ვერცხლად.

ევანგელიაში (ლუკა, 22, 43-44) აღწერილია მესიის ლოცვა ზეთისხილის მთაზე, გეთსიმანიის ბაღში, რომელიც მდებარეობს იერუსალიმის აღმოსავლეთით კედრონის ხევში. აქ გაიხიზნა დავით წინასწარმეტყველი, როცა აბესალომი აუჯანყდა. გეთსიმანიის (ნიშნავს კარიბჭეს) ბაღი მდებარეობს ელეონის მთის ძირში. ბაღი ზეთის ხილის ხეებში იყო ჩაფლული. აქ უყვარდა უფალს განმარტოება მოწაფეებთან ერთად. საიდუმლო სერობის შემდეგ სწორედ აქ მოვიდა და მოციქულებს უთხრა: “და ჰრქუა მათ დასხედით მანდა, ვიდრემდი მივიდე იქი და ვილოცო”, რათა ცოდვები მთელი კაცობრიობისა თვითონ ეტვირთა (განკურნება მიწისა – ისაია): “მამაო ჩემო, თუ შესაძლოა, ამარიდე ეს სასმისი; მაგრამ არა როგორც მე მსურს, არამედ როგორც შენ” (თვითშეწირვა). “ხოლო მისმა გამცემმა მისცა მათ ნიშანი და უთხრა: “ვისაც მე ვეამბორები, ის არის და შეიპყარით” (სახარება მათესი).

ეს ეპიზოდი ლუკას სახარების ძველ ხელნაწერებში არ არის, რაც მეცნიერებს შორის დავის საგანია. ამის გამო ახალი აღთქმის ახალ გამოცემებში ფრჩხილებშია ჩასმული ან ზოგჯერ შენიშვნებშია გადატანილი. შუა საუკუნეებში და აღორძინების ეპოქაში ბევრმა ცნობილმა მხატვარმა შექმნა ტილო “იუდას ამბორი”, მათ შორის აღსანიშნავია ლეონარდო და ვინჩის “საიდუმლო სერობა”.

თუმცა უნდა ითქვას, რომ ეს სცენა გეთსიმანიის ბაღში საიდუმლოებრიობით არის მოცული, რადგან იესოს ბრძანება (მოთხოვნა) იუდასადმი: “რასაც აკეთებ, გააკეთე ჩქარა” (იოანე, 13, 27) ორაზროვანი არ არის და მიუთითებს მესიის მტკიცე გადაწყვეტილებას თვითშეწირვაზე.

იუდა თორმეტ მოციქულთაგან ერთადერთია, რომელიც იუდეის ოლქიდან არის წარმოშობით, დანარჩენი თერთმეტი მოციქული გალილეიდან არიან. გალილეა ისტორიული მხარეა ჩრდილოეთ ისრაელში.

იუდა იყო აგრეთვე მოციქულთა შორის ის ერთადერთი მოწაფე რომელმაც იცოდა ქრისტეს მისია დედამიწაზე, რამეთუ იესომ მხოლოდ მას გაუხსნა

“ცათა სასუფევლის” საიდუმლო (ესქატოლოგიური ტერმინია, ეხება იმ სამეფოს, რომელსაც მაცხოვარი დაამყარებს ცის ქვეშეთში მეორედ მოსვლის დროს; ალბათ, მაშინ ჯვარი მოსპობს სვასტიკას).

აქ უნდა დავაფიქსიროთ: “და მოიყვანეს ორი ავაზაკი და გამჩენი ამ ორს შორის ჯვარს აცვეს. იგი კი დუმდა, თითქოს ტკივილს არ გრძნობდა” (პეტრეს სახარება, აპოკრიფი, 4.10). მართალია ეს აპოკრიფი ეკლესიის მიერ უარყოფილია, მაგრამ იგი ნათლად მიანიშნებს რომ იესო ღვთის შვილია.

თორმეტ მოციქულთა შორის, იესო მხოლოდ იუდას ესაუბრებოდა განმარტოებით, და ერთხელ იუდამ მას შეჰბედა: “მე ვიცი ვინ ხარ შენ და საიდან მოხვედი”.

იუდა იყო პირველი მოციქულთა შორის ვისაც უფალმა პირველს დაბანა ფეხები და ამით აგრძნობინა მას, რომ მოახლოვდა ჟამი მისი ჯვარზე გაკვრისა და ცად ამაღლებისა. ამ ეპიზოდს ევანგელისტები განმარტავენ არასწორად. პინაქში ხელის ჩაყოფა მაცხოვართან ერთად მიანიშნებს მათ ურთიერთ ფარულ შეთანხმებაზე.

ძველი აღთქმის თანახმად მესია უნდა იყოს აბრაამის, ისააკის და იაყაკობის შთამომავალი, ამასთანავე დავით წინასწარმეტყველის შთამომავალიც, რომელიც იყო იუდას ტომიდან (მესამე მეფეთა, 2:4). ახალი აღთქმის თანახმად იესო ქრისტეს გენეალოგიური-საგვარეულო წარმომავლობა ზუსტად შეესაბამება ამ მოთხოვნებს. აქედან გამომდინარე იესო ქრისტე და იუდა ისკარიოტი იუდას ტომიდან იყვნენ და ერთ-ერთი წყაროს თანახმად ბავშვობიდან იცნობდნენ ერთმანეთს.

იუდას ტომი ისრაელში ერთ-ერთი ძლიერი ტომი იყო. ამ საგვარეულოს მამამთავარი ძველი აღთქმის მიხედვით არის იუდა, პატრიარქ იაყაკობის მეოთხე შვილი ლიადან (დაბადება, 29:35).

ზემოთქმულის გათვალისწინებით ცხადი ხდება: საკუთარ გადაწყვეტილებაში ღრმად დარწმუნებულმა მაცხოვარმა კარგად იცოდა, რომ იუდას დახმარების გარეშე ის ვერ შეძლებდა “ცათა სასუფეველში” დაბრუნებას: “რასაც აკეთებ გააკეთე ჩქარა”.

ეს ბრძანება ღვთის კაცისა იმ ადამიანისადმი, რომელიც მისი ტომიდან იყო, მიგვანიშნებს იუდას ძალისხმევაზე, რაც განარჩევდა მას დანარჩენ მოციქულთაგან, რადგან იუდა უბრალო გალილეველი კი არ იყო, არამედ წარმოადგენდა იუდას ტომის წარმმართველ ძალას – მამამთავარს.

დასკვნა ასეთია:

რომ არა იუდა, ქრისტეს ჯვარზე გაკვრა და შემდგომ მისი “ცათა სასუფეველში” ამაღლება არ შედგებოდა და, აქედან გამომდინარე ქრისტიანული რწმენა, რომელსაც დღეს რამდენიმე მილიარდი ადამიანი ეთაყვანება, დედამიწაზე არ გავრცელდებოდა. ზემოთქმულიდან გამომდინარე ტერმინი “ოცდაათი ვერცხლი”-ს (მათეს და მარკოზის სახარება) ეპიზოდი ქრისტეს და იუდას საიდუმლო შეთანხმების შედეგი იყო, რაც არც ერთმა გალილეველმა მოციქულმა არ იცოდა, და არც შეიძლებოდა ცოდნოდათ, ვინაიდან ეს იყო ქრისტეს და იუდას პირადი საიდუმლო.

ალბათ, ჩემი აზრით, ეს საიდუმლო გახდა იმის მიზეზი, რომ 265-ე რომის პაპმა ბენედიქტ XVI მის მიერ გამოქვეყნებულ წიგნში (“ვნების კვირა”, მეორე ტომი, თეოლოგიური ანალიზი – 2011), რომელშიც ქრისტეს ბიოგრაფია არის აღწერილი, ებრაელი ხალხისაგან მოხსნილია ყველა ბრალდება მესიის მკვლელობაში. უფრო ადრე, 1965 წელს ვატიკანში, რომის პაპმა პავლე VI გამოსცა ოფიციალური დეკლარაცია, სადაც ლაპარაკია იმის შესახებ, რომ ებრაელ ხალხს არავითარი ბრალი არ მიუძღვის ქრისტეს მკვლელობაში.

და ბოლოს შეუძლებელია არ აღვნიშნოთ საქართველოს სახალხო მწერლის რევაზ მიშველაძის ახალი შემოქმედებითი ამაღლება: რომანი “ქრისტე”. მე ეს რომანი წაკითხული არა მაქვს, მაგრამ დიდი ყურადღებით გავეცანი მწერალ ავთანდილ ნიკოლეიშვილის რეცენზიას: “ახალი თემატური მიმართულება რევაზ მიშველაძის პროზაში” (“მწერლის გაზეთი” N3 (287), 1-31 ივლისი, 2021). მოვიტან რამდენიმე ამონარიდს ამ რეცენზიიდან:

“თავისი რომანის მეშვეობით მან ღრმად შთამბეჭდავი ფორმით მოგვითხრო ჩვენი მაცხოვრის – იესო ქრისტეს მიწიერი ცხოვრების ამბავი. აქედან გამომდინარე რომანის სიუჟეტი ნაწილობრივ ემთხვევა სახარებისეულ ტექსტს. ამ გარემოებას თავად მწერალიც აღნიშნავს ნაწარმოებისათვის წამძღვარებული წინათქმის მეშვეობით: “მომიტევოს უფალმა, რომ გავბედე მე, მართლმადიდებელმა ქართველმა მწერალმა, თანამედროვე თვალით დამენახა სახარებისეული მოვლენები და ერთხელ კიდევ გამესვა ხაზი იმ ჭეშმარიტებისათვის, რომ ახალი აღთქმის იდეები უკვდავია”.

ბატონი ავთანდილ ნიკოლეიშვილი დაკვირვებით მიყვება რა რომანის სიუჟეტურ ქარგას მკითხველს აწვდის რევაზ მიშველაძისეულ მიგნებას იმის შესახებ რომ ქრისტეს მცნებები და ქადაგებები არსებითად ცვლის მოსეს უზენაესი სამართლის მცნებებს: “კბილი კბილისა წილ!” და “თვალი თვალისა წილ!”. ამ მხრივ უნდა გავიხსენოთ ეპიზოდი მეძავი ქალის გასამართლებისა: “მაგრამ რაკი დაჟინებით ეკითხებოდნენ, წამოიმართა და უთხრა მათ: ვინც თქვენს შორის უცოდველია, პირველად იმან ესროლოს ქვა” (იოანეს სახარება, თავი მერვე, 7).

და კიდევ: “მე კი გეუბნებით თქვენ: წინ ნუ აღუდგებით ბოროტს, არამედ, თუ ვინმემ მარჯვენა ლოყაში გაგაწნას, მეორე ლოყაც მიუშვირე” (მათეს სახარება, თავი მეხუთე, 39).

ვფიქრობ რომაბი “ქრისტე” ღირსეულ ადგილს დაიმკვიდრებს მართლმადიდებლური ეკლესიის მრევლის ყოველდღიურ ცხოვრებაში.

                                                                                 იაკობ პაპიაშვილი
გალაკტიონ ტაბიძის და ივანე მაჩაბელის პრემიის ლაურეატი
ნობელის პრემიის ნომინანტი

დაიბეჭდა გაზეთში “მწერლის გაზეთი”, 2022, N4, გვ.14.

შენიშვნა: იაკობ პაპიაშვილის ეს ნაშრომი გაზეთ მწერლის გაზეთში” დაიბეჭდა შემოკლებით. მასში არ შევიდა ეს ნაწილი, რასაც ვუზიარებთ მკითხველს:

ვარ დარაჯი იუდეველი ძმისა

ეს სათაური პერიფრაზია ცნობილი ქართველი მწერლის, ეროვნებით ებრაელის, გურამ ბათიაშვილის წიგნისა “ვარ დარაჯი ჩემი ძმისა”. ეს წიგნი ბატონმა გურამმა პირადად მაჩუქა 1995 წელს. ეს ასე მოხდა: გორის ეკონომიკური ინსტიტუტის საქართველოს ისტორიის კათედრის გამგემ, პროფ. ელდარ მამისთვალაშვილმა გაზეთ “მენორაში” გამოაქვეყნა ნაშრომი: “ჰურიათა ქართველთა გაგების გამო” და “საქართველოს ებრაელების ისტორია”. ორივე ნაშრომი საპოლემიკო ხასიათის იყო, ეხებოდა “განთიადში” გამოქვეყნებულ ჩემს მეცნიერული ხასიათის თხზულებას.

ე. მამისთვალაშვილი სტატიის დასაწყისში მიანიშნებდა:

“წინამდებარე რეცენზიის თუ შენიშვნების დაწერის და ზოგიერთი მოსაზრების გამოთქმის სურვილი გამოიწვია იაკობ პაპიაშვილის ნაშრომმა “ქართველ ებრაელთა წარმომავლობის და ქართული ასომთავრული ანბანის შექმნის საკითხისათვის”

(ჟურნ. “განთიადი”, 1991, N9, გვ. 183-191).

მამისთვალაშვილი აგრეთვე აღნიშნავდა: “ბატონმა ი. პაპიაშვილმა რომელი კუთხითაც დააყენა საკითხი, სიმართლე უნდა ითქვას, ასეთნაირად არავის არ დაუყენებია…”

ჩემმა პასუხმა არ დააყოვნა და წარვუდგინე ბატონ გურამ ბათიაშვილს “მენორას” რედაქციაში. რედაქტორი დამპირდა რომ გამოაქვეყნებდა ჩემს ნაშრომს გაზეთის სამ ნომერში და მაჩუქა წიგნი წარწერით “ვარ დარაჯი ჩემი ძმისა”.

ჩემი ნაშრომი “ჰურიანნი ქართველნი – ვინ იყვნენ ისინი?” გამოქვეყნდა “მენორას” სამ ნომერში: ივლისი, 1996, N7 (41), “მენორა”, აგვისტო, 1996, N8 (42), “მენორა”, სექტემბერი, N9 (43).

მესამე ნომრის დასასრულს აღნიშნული იყო: ავტორი იაკობ პაპიაშვილი, მწერალი, საქართველოს მწერალთა კავშირის წევრი, ქუთაისის აკ. წერეთლის სახელობის უნივერსიტეტის ისტორიის ფაკულტეტის ლექტორი. 18 აპრილი, 1996 წ.

არ არის დიდი ხანი რაც რუსულ ენაზე გამოიცა ე. მამისთვალაშვილის ახალი წიგნი რუსულ ენაზე “ქართველი ებრაელები” (ანტიკური ხანიდან 1921 წლამდე)”. წიგნის რედაქტორია პროფ. გივი ღამბაშიძე. წიგნი  განთავსებულია ინტერნეტში. წინა საპოლემიკო წერილებთან განსხვავებით ჩემს მეცნიერულ მიგნებასთან დაკავშირებით ბატონმა მამისთვალაშვილმა ჩანს რომ აზრი ნაწილობრივ შეიცვალა, როგორც ჩანს იგი რაღაცას მიხვდა. მიუხედავად ამისა ჩემს მეცნიერულ ნაშრომებთან დაკავშირებით, რომელსაც მრავალი თავი ეთმობა, კვლავ უხეში შეცდომებია დაშვებული. მე აღარ შეუდგები ამ შეცდომების განხილვას, მაგრამ ერთი რამ უნდა ავღნიშნო: პროფესორი ცდილობს გაამართლოს ქართველ ებრაელთა გვარებთან დაკავშირებით ილია გაგულაშვილის პოზიცია.

აქ მე, ვაჟა-ფშაველას უნდა დავესესხო: “მე არც ერთ კილოს არ ვწუნობ, თუა ქართულის გვარისა”.

საბჭოთა ეპოქაში იყო ტენდენცია, რომლის მიხედვით ერთი ასოს საშუალებით ადგენდნენ ვინ იყო ქართველი და ვინ ებრაელი. მაგალითად: დავითიაშვილი მიაჩნდათ ებრაელად, ხოლო დავითაშვილი ქართველად და შესაბამისად – იაკობიშვილი ებრაელად, ხოლო იაკობაშვილი ქართველად, პაპიაშვილი ებრაელად, პაპუაშვილი ქართველად, სეფიაშვილი ებრაელად, სეფაშვილი ქართველად და ა. შ.

ეს უაზრო შთაგონება შესაძლებელია რელიგიური წეს-ჩვეულებების რწმენასთანაც იყოს კავშირში, მაგრამ არსებობს გადმოცემები, რაც გვაფიქრებინებს, რომ ეს საკითხი ეთნიკურ ჩარჩოებში უნდა იყოს მოქცეული.

ეთნიკური მიგრაციები საქართველოში არცთუ იშვიათი მოვლენა იყო, რაც დასტურდება ისტორიული წყაროებით. არსებობს სპეციალური ლიტერატურა. მიგრანტები გარკვეულ პერიოდებში ნასესხობის გზით ითვისებდნენ მკვიდრი მოსახლეობის უნარ-ჩვევებს და ცხოვრების ტრადიციულ წესებს. ასე რომ საქართველო ეთნიკური მრავალფეროვნებით რთული რეგიონია და ზოგჯერ შეუძლებელია ამა თუ იმ გვარ-სახელის წარმომავლობის დადგენა, მაგრამ არც თუ იშვიათად გარკვეული ისტორიული მოვლენები გვეხმარებიან პრობლემის გარკვევაში.

1966 წელს დეკანატის გადაწყვეტილებით წინა სადიპლომო პრაქტიკის გავლა კურსდამთავრებულებს მოგვიწია ყაზბეგის რაიონში (დღევანდელი სტეფანწმინდა – ი. პ.). სადიპლომო კურსის ხელმძღვანელები: პროფ. დიტო დოლიძე, პროფესორები: წულეისკირი და კაკუშაძე, აკადემიკოსი კ. ზავრიევი, არქიტექტორები: პროფ. ირაკლი ციციშვილი, დოცენტი აკაკი ბერიშვილი.

სნოს ხეობაში შვიდი სოფელია. როგორც მახსოვს სოფელ სნოში ბიბლიოთეკა იყო, სადაც ზოგჯერ შევივლიდი ხოლმე. აი, იქ მოხუცებულმა ბიბლიოთეკარმა როცა გაიგო გვარად პაპიაშვილი ვიყავი, მიამბო ასეთი ისტორია: სნოს ხეობაში ორასიოდე წლის წინ, ხევსა და ხევსურეთში გავრცელებული ხალხური ლექსებისა და თქმულებების მიხედვით, თავიანთი სიმამაცით განთქმული ყოფილა ორი ძმა: ღუდუშაური შიოლა და პაპა, რომელთა დაღუპვის მერე მათ პატივსაცემად, შიოლას შთამომავლები (მათ შორის უწმინდესი და უნეტარესი, კათოლიკოს პატრიარქი ილია მეორე) შიოლაშვილებად, ხოლო პაპას შთამომავლები პაპიაშვილებად იწოდებიანო. როგორ აღმოჩნდნენ პაპიაშვილები იმერეთში მოკვლეული არ არის. ცნობილია მხოლოდ ის, რომ ხევსურეთის პაპიაშვილები ქრისტიანული სარწმუნოების, ხოლო იმერელი პაპიაშვილები ებრაული სარწმუნოების მიმდევრები არიან.

ავტორის მინაწერი:
მისასალმებელი იქნება თუ მართლმადიდებლური ეკლესია – რომის კათოლიკური ეკლესიის მსგავსად მოხსნის დანაშაულს ებრაელი ხალხისაგან იესო ქრისტეს ჯვარზე გაკვრასთან დაკავშირებით. ეს გამოიწვევს მსოფლიოს ყველა ქვეყანაში დემოკრატიული პრინციპების განმტკიცებას და ამაღლებას.

ებრაელმა მწერლებმა იაკობ პაპიაშვილი მეოთხედ წარადგინეს ნობელის პრემიის მოსაპოვებლად

לכבוד:

ראש ועדת פרס נובל לספרות

שטוקהולם

שוודיה

פרס נובל לספרות   

שטוקהולם

The Committee of the Nobel Prize for Literature

Nobel library

Svenska Akademien
P.O. Box 2118
SE-103 13 Stockholm 

Sweden

                              הנדון: מועמדותו של הסופר יעקב פפיאשווילי

אני מתכבד להמליץ על מועמדותו של יעקב פפיאשווילי כמועמד לפרס נובל.

מדובר בסופר עתיר זכויות  – למחבר מכובד זה רשימת יצירות מפוארת:

נזכיר כמה מהן: תחילה נתייחס לרומן מרתק “עוף החול קם מן האֵפר” – ומדובר בספר שנושא שליחות ומתמצת את ההוויה של עם הבחירה, עם ישראל.

השם כבר אומר הכול – ‘קם לתחיה עם מאֶפרו’. כמו בספריו הקודמים שב המחבר לשאיפה שלו להיות עֵד לתהליכים לאומיים שעברו על עמו, על קהילתו, להיות הצופה לבית ישראל שמביט מעל ומנסה לרדת למעמקי ההיסטוריה.

עוף החול קם בדפים רוטטים של סיפורים סוחפים, קם מן האפר, קם לחיים. יעקב פפיאשוילי יודע ללכת לפני המחנה, לחוש הלכי רוח של תקופה, של רבים, להקים את ההיסטוריה מחדש באמצעות הפרוזה הנושמת שלו.

ראוי יעקב פפיאשוילי לברכה ולשבח על מכלול יצירתו. מדובר בסופר ופובליציסט ידוע, חבר אגודות הסופרים של ישראל וגרוזיה, חבר בארגון הישראלי אקו”ם (אגודת קומפוזיטורים, מחברים ומו”לים)  מאז 1997.

היכרות על מכלול יצירתו, עם הפעילות הספרותית הנרחבת שלו – כל אלה מציבים אותו בגלריה הראשונה של סופרים שהגיעו אלינו מן הגולה – ובכוחם הספרותי ידעו לתת לכל זה ביטוי עז, להאיר את המתח בין גולה לגאולה.

קורות חייו הם עדות לסיפור הציוני, למתח בין גולה לגאולה: יעקב פפיאשוילי עלה לישראל בשנת 1996. נכון לעכשיו, הוא מחברם של ארבעה עשר ספרים, ביניהם שלושה ספרי שירה.

ספריו הרבים של פפיאשוילי זוכים לפרסום באתרי אינטרנט בגרוזינית וברוסית. יצירותיו אכן מיטיבות לפרוש יריעות חיים שונות, וכל זאת בכישרון ספרותי מיוחד: הסופר מצליח להציג סיפורי חיים שונים באמצעות מגוון של ז’אנרים ספרותיים.

יצירותיו של יעקב פפיאשוילי נעות בין היסטוריה יבשה לבין אנושיות רוטטת. כסופר יודע פפיאשווילי היטב לתבּל בסיפוריו אגדות ומיתוסים בצד עובדות היסטוריות, וכל זאת  – כדי לדלות מן המציאות ומן העלילה תובנות אנושיות.

וכאן חייבים להעלות על נס  יצירה מונומנטאלית של המחבר:

יצירה נשגבת מיוחדת שלו היא “בית הכנסת בהרי גרוזיה והמצנאט הגדול”. אנו מיטלטלים בין עדויות בלב ההתרחשות  – לתובנות חובקות עולם. הנה,למשל, בספר זה ניתן הדגמה לכך:

המספר הנכבד שהוא מועמד לפרס נובל לשלום כמה שנים ברציפות מגלה את סוד כוחו כסופר. יעקב פפיאשווילי מעביר אותנו לרגע של שיא בעלילה, לרגע של  וידוי. המילים מעניקות מעין מוסר השכל, ארוֹמה עמוקה לתופעות פשוטות.

בהמשך אנו חשים את המעטפת של העומק – היוצר מגביה כל זאת לממדים מיתולוגיים. “את האגדה הזאת סיפר לי אופה אחד משובי. לאמיתו של דבר, ניחוח לחם האפוי בשובי, משך אותי אז יותר ממיתולוגיה, אך הסיפור נראה לי כל כך אמיתי, שאני זוכר אותו היטב”.

מצד אחד לפנינו מספר עד, אבל במהלך העלילה אנו חשים שיש מספר יודע כול, המושך בחוטי העלילה, מעין היסטוריון הכותב היסטוריה שיש בה רבדים מיתולוגיים.

“בית הכנסת בהרי גרוזיה והמצנאט הגדול”, ספר מציג אֶפּוס סוער: הסיפור קושר בין דמויות ויודע לסחוף אותנו לתוך זירה סוערת: לפנינו דמויות משנה צבעוניות המאירות את הדמויות המרכזיות, והסופר בכישרונו הרב טווה את כל פקעת החוטים הזאת כדי להפוך אותה לרקמה חדשה: כל זה הופך למבוך שמוכּר בסיפורים עתיקים. ואם לא די בכך, הפשטות נמזגת למיתוס: הסופר שואב את סיפור פרומתיאוס מן הטרגדיה היוונית ומוטיבים עתיקים מתחברים לעולם חדש: כל זה נותן פירוש לסיפורי המציאות של ההווה. הידע הנרחב של הסופר בתרבות האנושית קושר בין תרבויות ובין מיתולוגיות של עמים שונים.

פפיאשוילי זכה לתהילה ולמעמד מכובד בקרב איגוד הסופרים של גיאורגיה ויש עדויות לכך שכיבדוהו על יצירותיו ואף זיכו אותו בפרסים רבים, ולדוגמה – המחבר הוא חתן הפרס על שם איוונה מצ’אבלי.

פפיאשווילי ידוע ככותב פרוזה, אבל זכה לגדולה גם ככותב שירה וגם ככותב פובליציסטיקה. קחו לדוגמה את ספר שיריו שפורסם בגרוזיה בשנת 2010, ותרגישו מיד בעוצמתו, בחיוניות לירית מרשימה. הביקורת התפעלה במיוחד מן הפואמה הדרמטית המבוססת על ההיסטוריה האמיתית של גרוזיה בנוגע לבעיית אבחזיה.

מפעלו הספרותי של פפיאשווילי מגוון ומרשים: היוצר המחונן הגיע להישגים גם בתרגומים – כך, למשל, תרגומי שירים של משוררים ומשוררות מליטא ולטביה. יצירותיו הרבות זיכו אותו בכבוד רב ובפרסים.

בשנת 2014, העניקה אגודת הסופרים בגרוזיה ליעקב פפיאשוילי את פרס הכבוד על שם איוואנֶה מצ’אבֶּלי על יצירותיו הספרותיות והפובליציסטיות ותרגומיו שפורסמו לאחרונה.

 יצירותיו של יעקב פפיאשוילי מטלטלות אותנו, הן נעות בין היסטוריה יבשה לבין אנושיות רוטטת. כסופר יודע הוא היטב לתבל בסיפוריו אגדות ומיתוסים בצד עובדות היסטוריות, כדי לדלות מן המציאות ומן העלילה תובנות אנושיות.

  לצד הסיפורים והנובלות, ראוי לתשומת לבנו הרומן הראשון שלו, “האגדה הגרוזינית”.

     מי שקורא את יצירותיו של יעקב פפיאשוילי חש בסערה הבלתי פוסקת: יש רוח חזקה הנושבת בין הדפים: הקוראים עדים לעוצמת הכתיבה, לרחש ההיסטוריה. לספרות יש כוח, ספרות במיטבה יכולה לשאת על כתפיה זמן ומקום, דורות ומרחבים. לספרות יש יכולת לתת לעולם שחלף ביטוי שיוצר אותו מחדש. קלוד לוי שטראוס כתב פעם שיצירה גדולה – יש בה מעין שיקוף של מעשה הבריאה. ספרות טובה נושאת בחובה דרמה גדולה, יקום שקם לחיים. היא יודעת לצייר לנו גם בניין וגם חורבן.

     בשנים 1998 – 1999 בישראל, יצא לאור בשפה הרוסית ספר נוסף של המחבר: “שתי תמונות מחייו של מלון ‘גגריפשי”. בין הביקורות המרשימות שפורסמו, יש לציין את הערכתו של הסופר ומבקר הספרות הישראלי הידוע, לאוניד פינקל,

     בסיפוריו של יעקב פפיאשוילי אנו מוצאים את תמצית הפילוסופיה של המהפכה האנושית: בין שברי העלילה אנו עדים לאמונות, שעומדות במבחן המציאות, למאבקים דרמטיים שסופם מפתיע. דמויותיו של יעקב פפיאשווילי סוחפות אותנו בעוצמתן.

          לשבחים זכה הסופר על עבודות מונוגרפיות רבות היקף – כך למשל, עבודה מקיפה על חייו ופועלו היצירתי של המשורר והמתרגם המעולה, בוריס גפונוב. יעקב פפיאשוילי תרם לחקר הפואטיקה של שותא רוסתוולי וגלקטיון טאבּידזה, הוא עוסק בנושאי הבלשנות על בסיס חקר היחסים הגרוזיניים-יהודיים מאז ימי קדם ועד ימינו.

     בסוף שנת 2014 יצאה לאור יצירתו המרגשת של יעקב פפיאשוילי “ירושלים – תביליסי” (תרגום נובלות של הסופר הגרוזיני המפורסם, רֶוואז מישוולאדזה, מגרוזינית לרוסית ולעברית).

בספרו של פפיאשווילי “קם לתחיה כעוף החול מאפרו” אנו לומדים על חבלי העלייה של יהודי רוסיה, על דרך הייסורים שעברו בימי המשטר הסטליניסטי ובמשטרים שבאו בעקבותיו. מדובר ביוצר שעוקב ביצירותיו אחר הלכי הרוח של דור שלם, אחר לבטים וקשיים ומשבר זהות.

מי שקורא את ספרו החדש של יעקב פפיאשוילי, ‘קם לתחיה כעוף החול מאפרו’

ואת יצירותיו החדשות רואה לפניו עולם שיש בו שילוב מיתוסים, מחשבות ומנגינות עתיקות.

חשוב שהעולם יכיר בעושר הזה. המחבר ידע לתת לכל זה מקום מכובד בכל יצירתו. גם ברומנים הקודמים שלו חשנו כולנו את רטט הזמן: העלילות של ספריו ידעו לחשוף משברים וגלים של תקופה ושל דור, והקורא חש, שהוא מיטלטל על גלים שוצפים, עֵד להתרחשויות היסטוריות בעֵין הסערה, צופֶה לרוח האדם, נחשף לחידת הקיום, לסיפורם הטרגי של העמים הנסחפים בגלגלי המהפכות: כמו כן אנו עדים לפכּים מחייהם של העם הגרוזיני, העם הרוסי, ולשברי תעודה על מצבם של היהודים בתוך האוקיינוס  הסוער.

   האם יש היום סופר גדול שהצליח לשלב בכתיבתו לא רק הארה לדמות היחיד – אלא גם הארה מפוארת לתרבויות שלמות?

  פפיאשוילי פוקח ביצירותיו את אוזנינו לאותם קולות, שכמו נשכחו, שכמו נדחקו אל מתחת לעור התוף של העולם. סיפוריו של המחבר נותנים פירוש לאגדות שהיו, לעובדות שעברו תהליך של פירוש רוחני: התובנות שרוחשות מתחת לאירועים כובשות אותנו,שוברות לבבות. סיפוריו של הסופר והפובליציסט

פפיאשוולי אכֵן יודעים לטמון בקרבם נשמה יהודית, לחן מיוחד, שיש בו עדות ממעמקים לגורל היהודי – ומעבר לכול יש לספרים שלו שליחות עולמית, אוניברסאלית.

זו השנה שבה ראוי להעניק ליעקב פפיאשווילי פרס נובל – הן ככבוד ליצירה הענפה שלו שיודעת להאיר תרבות מרתקת כמו התרבות הגיאורגית – הן בשל מסלול היצירה העשיר שלו. חכמי הספרות ידעו תמיד לומר ‘הלוקאלי הוא האוניברסאלי’ – ואכן דווקא היכולת של המחבר להעלות על נס מכמנים של תרבות עשירה ומיוחדת  – הופכת את העולם המיוחד הזה לנכס אוניברסאלי. הערכים שעולים מיצירותיו של המחבר הם נחלת כל אדם ואדם. הכבוד למחבר כזוכה בפרס ייתן אור על תרבות מיוחדת במינה – ועל יצירה מפוארת של מחבר כישרון – ועל כן נסכם במילים. ראוי הוא יעקב פפיאשווילי להיות הזוכה בפרס נובל של 2021!

               בברכה,

                                                                            הרצל חקק

                                                                יושב  ראש הסופרים  העברים לשעבר

Sincerely Yours,

Herzel Hakkak,

Hebrew Writers Association in Israel

Chairman in the years 2003-2005 and 2011-2015, president of the Hebrew

Association for Authors in 2011-2015

December 2020,

25 David Hareuveni Street., apt. 9

Jerusalem

Israel   9546637

E-mail:  herzel5767@bezeqint.net